Gốm Sứ Mỹ Thuật: 7 Kỹ Thuật Đột Phá Mà Bạn Nhất Định Phải Biết

Chào các bạn yêu nghệ thuật gốm sứ! Có bao giờ bạn cảm thấy mình như một đứa trẻ lạc giữa rừng tài liệu, không biết bắt đầu từ đâu khi muốn tự tay tạo nên những tác phẩm gốm đầy nghệ thuật chưa?

Tôi từng trải qua cảm giác đó, một mình loay hoay tìm kiếm các khóa học, sách vở hay video hướng dẫn mà đôi khi chất lượng lại chẳng như mong đợi. Trong bối cảnh ngành gốm sứ đang có nhiều đổi mới, từ kỹ thuật truyền thống đến những ứng dụng công nghệ hiện đại như in 3D gốm hay AI trong thiết kế, việc tiếp cận nguồn tài liệu học tập chất lượng, được cập nhật liên tục là điều cực kỳ quan trọng.

Tôi tin rằng hành trình học hỏi sẽ trở nên dễ dàng và thú vị hơn rất nhiều khi bạn có trong tay những “người bạn” đồng hành đáng tin cậy, giúp bạn vững vàng nắm bắt xu hướng và phát triển kỹ năng.

Dựa trên kinh nghiệm cá nhân, tôi thực sự muốn chia sẻ những gì mình đã đúc kết được. Hãy cùng tìm hiểu chi tiết hơn trong bài viết dưới đây nhé.

Khám phá chiều sâu của gốm truyền thống Việt Nam qua tài liệu quý giá

Học gốm không chỉ là học kỹ thuật, mà còn là hành trình khám phá văn hóa, lịch sử. Đối với tôi, việc tìm về những giá trị truyền thống luôn là nền tảng vững chắc để phát triển bản thân trong lĩnh vực này.

Tôi nhớ như in lần đầu tiên ghé thăm làng gốm Bát Tràng, được tận mắt chứng kiến các nghệ nhân tài hoa miệt mài với từng công đoạn, từ nhào đất, nặn hình đến tráng men, nung đốt.

Đó không chỉ là sự chiêm ngưỡng mà còn là nguồn cảm hứng vô tận, thôi thúc tôi tìm hiểu sâu hơn về lịch sử, về những triết lý ẩn chứa trong từng đường nét.

Việc đọc những cuốn sách về lịch sử gốm Việt, về từng triều đại, từng dòng gốm đã giúp tôi hiểu được tại sao gốm sứ lại có một vị trí đặc biệt trong đời sống văn hóa của người Việt, và làm sao những giá trị ấy vẫn được gìn giữ qua bao thế hệ.

Tôi đã sưu tầm được rất nhiều đầu sách hay từ các nhà xuất bản uy tín, dù đôi khi phải lùng sục khắp các nhà sách cũ, nhưng tôi tin đó là một khoản đầu tư xứng đáng cho hành trình đam mê này.

1. Sách và tạp chí chuyên ngành: Những kho tàng kiến thức bất tận

Đối với người mới bắt đầu, sách là người thầy thầm lặng nhưng vô cùng tận tâm. Tôi đã từng rất bối rối không biết nên mua cuốn nào, rồi cứ mua đại mà về đọc không hiểu gì cả.

Sau này, tôi nhận ra rằng cần chọn những cuốn có hình ảnh minh họa rõ ràng, ngôn ngữ dễ hiểu và đặc biệt là có bài tập thực hành kèm theo. Các tạp chí chuyên ngành như “Mỹ thuật và Đời sống” hay các ấn phẩm về văn hóa truyền thống đôi khi cũng chứa đựng những bài viết rất sâu sắc về gốm sứ, không chỉ về kỹ thuật mà còn về ý nghĩa, về những câu chuyện đằng sau mỗi sản phẩm.

Tôi còn tìm được một số bản dịch của các sách gốm nước ngoài, giúp mở rộng tầm nhìn về các trường phái gốm khác nhau trên thế giới. Đừng ngại đầu tư vào sách, đó là nguồn tri thức không bao giờ cũ.

Tôi thường ghé các nhà sách lớn ở Hà Nội hoặc TP.HCM, hay đặt mua online từ các trang thương mại điện tử uy tín.

2. Học hỏi từ các nghệ nhân và di sản: Nguồn cảm hứng sống động

Không có gì quý giá hơn việc được học trực tiếp từ những nghệ nhân đã dành cả đời để gắn bó với nghề gốm. Tôi may mắn có vài lần được trò chuyện cùng các bác ở Bát Tràng, lắng nghe họ kể về những bí quyết truyền đời, về những khó khăn mà họ đã vượt qua để giữ lửa cho nghề.

Đó là những bài học mà không sách vở nào có thể dạy được. Ngoài ra, việc ghé thăm các bảo tàng, các nhà trưng bày gốm cổ cũng là một cách tuyệt vời để cảm nhận vẻ đẹp và sự tinh xảo của gốm sứ Việt Nam qua các thời kỳ.

Mỗi hiện vật đều kể một câu chuyện riêng, giúp tôi thêm yêu và trân trọng những giá trị mà ông cha ta đã để lại. Tôi khuyến khích bạn dành thời gian cuối tuần để khám phá những làng nghề truyền thống hay các bảo tàng gần nơi bạn sống, chắc chắn bạn sẽ tìm thấy nhiều điều thú vị.

Tiếp cận xu hướng gốm sứ hiện đại và ứng dụng công nghệ mới

Thế giới luôn vận động và nghệ thuật gốm cũng không ngoại lệ. Bên cạnh những giá trị truyền thống, tôi luôn tự nhủ rằng mình cần phải mở lòng để đón nhận những cái mới, những tiến bộ của công nghệ để áp dụng vào sáng tạo.

Điều này đã giúp tôi không bị lạc hậu và thậm chí còn tìm thấy những hướng đi mới mẻ, độc đáo cho các tác phẩm của mình. Tôi nhớ có lần tham dự một buổi workshop về in 3D gốm, ban đầu tôi hoài nghi lắm, nghĩ rằng công nghệ sẽ làm mất đi cái “hồn” của gốm thủ công.

Nhưng khi được tận mắt chứng kiến quá trình máy in tạo ra những hình khối phức tạp mà tay người khó lòng làm được, rồi sau đó vẫn phải qua các công đoạn nung men truyền thống, tôi mới vỡ lẽ ra rằng công nghệ không thay thế mà là bổ trợ, là mở rộng khả năng sáng tạo.

Từ đó, tôi tích cực tìm hiểu về các phần mềm thiết kế 3D, thậm chí thử nghiệm với AI để tạo ra những ý tưởng ban đầu, rồi đưa vào sản xuất thủ công.

1. Công nghệ in 3D gốm và thiết kế số: Mở rộng khả năng sáng tạo

In 3D gốm đang dần trở thành một công cụ hữu ích cho các nghệ sĩ muốn thử nghiệm những hình dạng độc đáo, phức tạp. Tôi đã dành khá nhiều thời gian để tìm hiểu về các loại máy in 3D chuyên dụng cho gốm, cách chuẩn bị đất sét phù hợp và quy trình in ấn.

Kết quả là tôi có thể tạo ra những sản phẩm có cấu trúc rỗng, chi tiết nhỏ mà trước đây phải mất rất nhiều công sức mới có thể làm được bằng tay. Bên cạnh đó, việc sử dụng các phần mềm thiết kế 3D như Fusion 360 hay Rhino cũng giúp tôi hình dung rõ ràng hơn về sản phẩm trước khi bắt tay vào làm, tiết kiệm đáng kể thời gian và nguyên vật liệu.

Thậm chí, tôi còn dùng các công cụ AI để thử nghiệm các mẫu hoa văn, màu sắc, giúp cho việc lên ý tưởng trở nên nhanh chóng và phong phú hơn. Mặc dù vẫn còn nhiều thách thức, nhưng tôi tin rằng đây là một hướng đi đầy tiềm năng cho tương lai của gốm sứ.

2. Cộng đồng trực tuyến và các nền tảng học tập số: Nguồn tài nguyên vô tận

Thế giới phẳng giúp chúng ta kết nối dễ dàng hơn bao giờ hết. Tôi tham gia rất nhiều nhóm Facebook, diễn đàn về gốm sứ, nơi mọi người chia sẻ kinh nghiệm, trưng bày tác phẩm và thậm chí là hướng dẫn nhau những kỹ thuật mới.

Đây là một nguồn tài nguyên cực kỳ quý giá, vì bạn có thể học hỏi từ kinh nghiệm thực tế của hàng nghìn người khác nhau mà không phải trả bất kỳ chi phí nào.

Tôi còn theo dõi các kênh YouTube của các nghệ sĩ gốm quốc tế, học hỏi từ cách họ làm việc, cách họ tư duy. Các nền tảng học trực tuyến như Coursera, Udemy hay Skillshare cũng có một số khóa học về gốm sứ và thiết kế 3D, tuy không nhiều nhưng nếu chịu khó tìm kiếm, bạn sẽ tìm thấy những khóa học chất lượng.

Nguồn Học Tập	Ưu Điểm Nổi Bật	Hạn Chế Thường Gặp
Sách/Tạp chí	Kiến thức hệ thống, cơ bản vững chắc, tham khảo mọi lúc	Cập nhật chậm, ít tương tác thực tế, khó hình dung các kỹ thuật phức tạp
Nghệ nhân/Làng nghề	Kinh nghiệm thực tế, học hỏi bí quyết truyền đời, cảm hứng trực tiếp	Khó tiếp cận, thời gian hạn chế, ít tài liệu lý thuyết
Khóa học trực tuyến	Tiện lợi, linh hoạt thời gian, đa dạng chủ đề	Yêu cầu tính tự giác cao, thiếu tương tác vật lý với chất liệu, chất lượng khóa học không đồng đều
Cộng đồng/Diễn đàn online	Trao đổi kinh nghiệm, cập nhật xu hướng, cảm hứng từ người khác	Thông tin nhiễu, cần chọn lọc, dễ bị cuốn vào tranh luận không cần thiết

Xây dựng “thư viện” kiến thức cá nhân vững chắc và hiệu quả

Học hỏi là một quá trình liên tục, và việc sắp xếp, hệ thống hóa những gì mình học được là cực kỳ quan trọng. Tôi đã từng rất lộn xộn với các ghi chú, hình ảnh, video tải về, đến khi cần tìm lại một thông tin nào đó thì mất cả buổi trời.

Sau này, tôi nhận ra rằng việc xây dựng một “thư viện” kiến thức cá nhân là điều cần thiết để tối ưu hóa quá trình học tập của mình. Điều này giúp tôi không chỉ dễ dàng tra cứu mà còn tổng hợp, so sánh và tạo ra những kiến thức mới từ những gì đã học.

Nó giống như việc bạn xây dựng một ngôi nhà, bạn cần một nền móng vững chắc và những bức tường được sắp xếp hợp lý để ngôi nhà không bị đổ sụp. Tôi đã thử nhiều cách, từ việc ghi chú vào sổ tay truyền thống đến sử dụng các ứng dụng ghi chú điện tử, và cuối cùng tìm ra phương pháp phù hợp nhất với mình.

1. Ghi chép và hệ thống hóa: Biến kiến thức thành của riêng mình

Tôi dùng một cuốn sổ tay lớn để ghi lại mọi thứ: công thức men, nhiệt độ nung, kích thước sản phẩm, những sai lầm đã mắc phải và cách khắc phục. Bên cạnh đó, tôi cũng sử dụng ứng dụng Notion để tạo các trang tổng hợp kiến thức, phân loại theo chủ đề như “Kỹ thuật tạo hình”, “Công thức men”, “Lịch sử gốm”, v.v.

Điều này giúp tôi dễ dàng tìm kiếm và kết nối các thông tin lại với nhau. Khi ghi chép, tôi không chỉ sao chép nguyên văn mà còn cố gắng diễn giải theo cách hiểu của mình, kèm theo những suy nghĩ, cảm nhận cá nhân.

Điều này không chỉ giúp tôi nhớ lâu hơn mà còn biến kiến thức đó thành một phần của mình. Tôi tin rằng, khi bạn viết ra, bạn đang củng cố lại những gì bạn đã học được và biến nó thành một phần ký ức vững chắc hơn.

2. Tạo ra dự án cá nhân: Học từ thực tế và sai lầm

Lý thuyết là quan trọng, nhưng thực hành mới là cốt lõi để biến kiến thức thành kỹ năng. Tôi luôn đặt ra cho mình những dự án nhỏ, ví dụ như “tạo một bộ chén trà với men celadon” hay “thử nghiệm kỹ thuật nặn vuốt mới”.

Mỗi dự án đều là một cơ hội để áp dụng những gì đã học, đồng thời cũng là lúc tôi đối mặt với những vấn đề thực tế. Tôi không ngại sai lầm, thậm chí tôi còn coi chúng là những bài học quý giá nhất.

Có lần, tôi thử nghiệm một công thức men mới và kết quả là sản phẩm bị rỗ toét, nhìn rất tệ. Lúc đó, tôi cảm thấy thất vọng vô cùng, nhưng rồi tôi lại bắt đầu phân tích nguyên nhân, điều chỉnh công thức, và cuối cùng đã tạo ra được màu men ưng ý.

Chính những lần “vấp ngã” như vậy đã giúp tôi hiểu sâu hơn về tính chất của đất, của men, của nhiệt độ nung, và đó là những kiến thức mà không một cuốn sách nào có thể truyền tải trọn vẹn được.

Phát triển kỹ năng thực hành và vượt qua các thử thách ban đầu

Con đường học gốm không phải lúc nào cũng trải đầy hoa hồng, đặc biệt là giai đoạn đầu tiên khi bạn còn lóng ngóng với đất, với bàn xoay. Tôi nhớ như in cảm giác tay chân lúng túng, đất cứ nát ra dưới tay, hoặc sản phẩm méo mó không ra hình thù gì.

Đã có lúc tôi muốn bỏ cuộc vì thấy mình không có “năng khiếu”. Nhưng rồi, chính sự kiên trì và một vài bí quyết nhỏ đã giúp tôi vượt qua được giai đoạn khó khăn đó.

Tôi nhận ra rằng, quan trọng không phải là bạn làm được ngay, mà là bạn có đủ kiên nhẫn để lặp đi lặp lại, để học từ mỗi lần thất bại hay không. Gốm sứ đòi hỏi sự tinh tế, kiên nhẫn và cả một chút…

duyên nữa. Và cái “duyên” đó chỉ đến khi bạn thực sự dấn thân và không ngừng cố gắng.

1. Thực hành đều đặn: “Vạn sự khởi đầu nan”

Không có con đường tắt nào để thành thạo một kỹ năng thủ công, và gốm sứ cũng vậy. Tôi đã dành ra ít nhất 1-2 giờ mỗi ngày để thực hành nặn, vuốt, tạo hình.

Ban đầu, tôi chỉ tập trung vào những kỹ thuật cơ bản nhất như tạo hình trụ, bát đơn giản. Dần dần, khi tay nghề cứng cáp hơn, tôi mới bắt đầu thử thách bản thân với những hình dáng phức tạp hơn.

Việc thực hành đều đặn giúp cơ bắp tay quen dần với thao tác, cảm nhận đất tốt hơn và quan trọng là xây dựng sự tự tin. Đừng vội vàng muốn tạo ra một tác phẩm “để đời” ngay từ đầu, hãy bắt đầu từ những cái nhỏ nhất, vững chắc nhất.

Tôi tin rằng, sự lặp lại chính là chìa khóa để mở ra cánh cửa của sự tinh thông. Có lần tôi vuốt một chiếc bát cả trăm lần chỉ để đạt được độ dày và hình dáng mong muốn.

2. Tìm kiếm phản hồi và học hỏi từ sai lầm: Dũng cảm đối mặt

Một trong những điều quan trọng nhất tôi học được là đừng sợ hãi khi nhận phản hồi, dù đó là những lời phê bình. Tôi thường xuyên khoe sản phẩm của mình lên các nhóm cộng đồng, hỏi ý kiến bạn bè, người thân.

Ban đầu, nghe những lời góp ý đôi khi tôi cũng thấy “chạnh lòng”, nhưng sau đó tôi nhận ra rằng đó chính là cơ hội để mình nhìn nhận lại và cải thiện.

Hơn nữa, việc ghi lại những sai lầm đã mắc phải trong quá trình làm gốm là cực kỳ hữu ích. Ví dụ, tôi ghi lại công thức men bị lỗi, nhiệt độ nung chưa phù hợp, hoặc cách tạo hình bị hỏng, sau đó phân tích nguyên nhân và tìm cách khắc phục cho lần sau.

Việc này giúp tôi không lặp lại những sai lầm cũ và tiến bộ nhanh hơn rất nhiều. Tôi thấy, mỗi sản phẩm bị hỏng không phải là thất bại, mà là một bài học đắt giá.

Tối ưu hóa quá trình học tập qua trải nghiệm cá nhân và đam mê

Học gốm không chỉ là tiếp thu kiến thức từ sách vở hay thầy cô, mà còn là một hành trình khám phá bản thân, thấu hiểu vật liệu và nuôi dưỡng niềm đam mê.

Tôi tin rằng, khi bạn đặt trái tim mình vào từng thớ đất, từng nét vuốt, bạn sẽ tìm thấy một nguồn năng lượng vô tận để tiếp tục học hỏi và sáng tạo. Chính những trải nghiệm cá nhân, những cảm xúc thăng trầm trong quá trình làm gốm đã định hình nên phong cách và con đường phát triển của tôi.

Tôi luôn tự nhủ rằng, học gốm là một cuộc marathon chứ không phải chạy nước rút, và điều quan trọng nhất là bạn phải duy trì được ngọn lửa đam mê ấy. Khi có đam mê, bạn sẽ không bao giờ cảm thấy chán nản hay mệt mỏi, mà thay vào đó là sự háo hức khám phá những điều mới mẻ mỗi ngày.

1. Nghe và cảm nhận chất liệu: Điều chỉnh linh hoạt

Mỗi loại đất sét có một tính chất riêng, và việc hiểu rõ chúng là chìa khóa để tạo ra những sản phẩm đẹp. Tôi đã dành rất nhiều thời gian để “trò chuyện” với đất, cảm nhận độ ẩm, độ dẻo, độ bám dính của nó qua từng lần nhào nặn.

Có những hôm đất quá khô, tôi phải thêm nước từ từ; có hôm đất quá ướt, lại phải phơi bớt để đạt độ phù hợp. Việc này không có công thức cố định nào cả, mà hoàn toàn phụ thuộc vào cảm nhận của bản thân qua từng trải nghiệm.

Tôi nhớ có lần, tôi cố gắng ép đất theo ý mình mà không chú ý đến sự “lên tiếng” của nó, kết quả là sản phẩm bị nứt sau khi nung. Từ đó, tôi học được cách lắng nghe chất liệu, điều chỉnh kỹ thuật của mình sao cho phù hợp với từng loại đất, từng điều kiện thời tiết.

2. Nuôi dưỡng đam mê và sự kiên trì: Chặng đường không hồi kết

Học gốm là một hành trình dài, đòi hỏi sự kiên trì vô tận. Sẽ có những lúc bạn cảm thấy nản lòng, khi sản phẩm không như ý, men không lên màu hoặc bị nứt vỡ.

Tôi cũng đã trải qua những cảm giác đó. Nhưng chính những lúc ấy, tôi lại nhớ về khoảnh khắc đầu tiên mình say mê vẻ đẹp của gốm sứ, nhớ về niềm vui khi được tự tay tạo ra một món đồ nhỏ bé.

Đó là nguồn động lực để tôi không bỏ cuộc. Tôi thường tìm đến các triển lãm gốm, xem các video của những nghệ sĩ mà mình ngưỡng mộ để lấy lại cảm hứng.

Điều quan trọng là hãy tin vào bản thân và tiếp tục cố gắng. Mỗi tác phẩm gốm là một câu chuyện, và mỗi người làm gốm là một người kể chuyện, và bạn, chỉ cần tiếp tục viết nên câu chuyện của riêng mình.

Kết thúc bài viết

Hành trình khám phá gốm sứ là một cuộc phiêu lưu không ngừng nghỉ, nơi bạn không chỉ học hỏi kỹ thuật mà còn tìm thấy chính mình trong từng tác phẩm. Tôi hy vọng những chia sẻ dựa trên kinh nghiệm cá nhân của mình sẽ giúp bạn có được kim chỉ nam vững chắc hơn trên con đường chinh phục nghệ thuật gốm. Hãy nhớ rằng, mỗi món đồ gốm bạn tạo ra đều chứa đựng câu chuyện riêng, và mỗi sai lầm đều là một bài học quý giá. Đừng ngần ngại dấn thân, thử nghiệm và nuôi dưỡng ngọn lửa đam mê cháy bỏng ấy nhé!

Chúc bạn sẽ tạo ra thật nhiều tác phẩm độc đáo và tìm thấy niềm vui đích thực trong thế giới gốm sứ đầy mê hoặc này!

Thông tin hữu ích bạn nên biết

1. Tham gia các cộng đồng gốm sứ địa phương trên Facebook hoặc Zalo. Ở Việt Nam, các nhóm như “Hội yêu gốm sứ”, “Gốm Việt” thường rất sôi nổi, nơi bạn có thể hỏi đáp, chia sẻ kinh nghiệm và tìm kiếm vật liệu.

2. Khám phá các làng nghề gốm truyền thống ngoài Bát Tràng như Phù Lãng (Bắc Ninh), Chu Đậu (Hải Dương) hay Thanh Hà (Hội An) để trực tiếp quan sát quy trình sản xuất và học hỏi từ các nghệ nhân lâu đời.

3. Tìm kiếm các workshop hoặc lớp học ngắn hạn về gốm tại các trung tâm văn hóa, studio nghệ thuật ở Hà Nội, TP.HCM hoặc Đà Nẵng để có trải nghiệm thực tế và được hướng dẫn trực tiếp.

4. Ghé thăm các cửa hàng bán nguyên vật liệu gốm uy tín tại địa phương để chọn lựa đất sét, men, và dụng cụ phù hợp với nhu cầu của mình. Hỏi người bán để được tư vấn về đặc tính của từng loại.

5. Theo dõi các kênh YouTube của các nghệ sĩ gốm Việt Nam và quốc tế như “Đất Việt Ceramics”, “The Art of Pottery” để học hỏi các kỹ thuật mới, xem quy trình sáng tạo và tìm cảm hứng cho tác phẩm của mình.

Tổng kết quan trọng

Học gốm là sự kết hợp giữa việc tìm hiểu các giá trị truyền thống và tiếp cận công nghệ hiện đại. Xây dựng thư viện kiến thức cá nhân, kiên trì thực hành và học hỏi từ sai lầm là chìa khóa để phát triển kỹ năng. Quan trọng nhất là nuôi dưỡng niềm đam mê và luôn lắng nghe chất liệu để vượt qua mọi thử thách, tạo nên những tác phẩm độc đáo mang dấu ấn cá nhân.